Vanden twaelff maenden.

Willem van Hildegaersberch.

In twaelf manieren, dat is waer,
Soe keert hem twaelf warf tjaer,
In twaelf maenden, als ic weet.
Deen is cout, dander heet,
5 Alsoe als comen hoer figuren;
Ende alsoe doen die creaturen,
Als sy van moeder sijn gheboren
Entie werlt hebben vercoren.
Figuer ghenomen naden mensch,
10 Is dat si leven dan te wensch,
In goeden live ende in ghesonden,
Soe verkeren sy te twaelff stonden,
Dat is van ses jaren tot sessen,
Twaelffwerven, dat en mach niet messen,
15 Ten sijn twee ende tseventich jaer.
Ist dat si leven daer naer,
Soe vallen sy in groter outheden.
Men vinter luttel, dats waerheden,
Die nu alsoe langhe leven,
20 Sy en hebben die werlt eer begheven.
Eer sy comen tot dien tyden,
Soe moeten sy veel overlyden,
Als ic u noch wil maken vroet.
Die eerste ses jaer, nae dat si bloet
25 Ende vleysch vander moeder hebben ontfaen,
Dair God consent toe heeft ghedaen,
Soe leven si enen jonghen leven
In wenen, in suchten ende in beven,
Sieckelijc in teren leden,
30 In onrust ende in oncuuscheden:
Dat is dat hem toebehoert.
Gheliken der Looumaent, als die voert
Comt, machmen dien tijt gheliken;
In reghen, in wynde ende in slyken
35 Soe sietmen desen maent regieren:
Daer by mach icse compareren
Billics byden voerseiden tyden.
Als sy dander ses jaer overlyden,
Soe laden sy in hem selven kennes.
40 Luttic sinnes ende verstannes
Hebben si dan tot dier ure;
Weec ende teder is hoer nature,
Ende hoer cracht die es oock neder.
Dier ghelijck soe is oeck dat weder
45 In de Sellen menighertieren;
Doch sietmen an die manieren
Vanden tyden, dat uutwert draecht.
Dier ghelijc mijn sin ghewaecht,
Draecht die mensche sijn natuer.
50 Die Maerte die is harde stuer
Ende volcht der Sellen vaste naer.
Sommels is dat weder claer,
Recht oft bliven soude ghestadich,
Sommels doncker ende onghenadich:
55 Soe is des menschen derde staet.
Wanneer hi opwert clymt een graet
Van twaelff totter jaren achtien,
Soe machmen wonder an hem zien,
Tschijnt recht off hi waer verwoet;
60 Wanneer datmen hem misdoet,
Soe wort hi wreet ende zeer verwaent
Ende onghestadich gheliken der maent.
Daer nae soe comt Aprille,
Die beyde boomten ende hille
65 Groen maect mit sinen bloemen.
Elck verblijt hem om sijn comen,
Om dat hi is van vroechden so rijc.
Desen maent dat ic ghelijc
Tot vier ende twintich der jaren.
70 Dan sietmen den mensche baren
Fresschelijck in sinen doen.
Wel ghelijct hy der maent groen,
In hem selven soe wert hi soe froy,
Dat hem nyemant en dunct so moy
75 Van gherechter behaghelheden.
Entan als desen tijt is leden,
Soe crijcht hi jaren totten dertich;
Starck ende wel ghehartich
Wort hi dan in sinen lede,
80 Ende tot sinen besten leven mede,
Heet van naturen in sijn doen.
Dan soe is hi int sysoen
Vanden Meye ghecompareert.
Desen maent die wort ghescheert
85 Inden zomer, daer sy steet;
Vast is dan tweeder ende niet te heet,
Ende alle cruden nemen haer ghewas.
Dan soe comt int seste pas
Die mensche, dat is die Wedemaent,
90 Dat die bomen sijn ontspaent
Entie bloysem vallen seer:
Alsoe doet die mensche min noch meer
Als hi tot XXXVI jaren lijt,
Dan soe heeft hi sinen tijt
95 Inder vroechden veel versleten.
Die sevende tijt, suldi weten,
Die is die Hoymaent ghenoemt;
Die vrucht tot horen ripen comt,
Ende men siet wel wat wesen zal
100 Alsoe ist byden menschen al
Beyde wesen ende nature.
Is hi niet tot dier ure
Rijp, hine wort des nymmermeer;
Hi is niet vroet by ghenen keer,
105 En sel hi hem ter vroescap stellen.
XLII jaer machmen tellen
An hem out tot dien stonden.
Oestmaent, daer coern in ghebonden
Wort, ghesneden ende thuus ghevoert,
110 In dese maent soe sijn beroert
Die meeste meny vanden lieden.
By desen maent wil ic bedieden
Tachtende leven vanden mensch.
Is dat hi dan te wensch
115 Ghewonnen heeft ende is hi rijc,
Soe mach hi leven blydelijck;
Want dese maent is vruchten vol:
Die niet en wint dan, hi is dol,
Die wijl dat hijs heeft die macht.
120 Te XL jaren ende acht
Heeft hi gheleeft dan.
Pietmaent volcht den Oest an,
Daermen tlant in winnen gaet
Ende al dat op die bomen staet;
125 Appelen, noeten ende peren
Doetmen in omt verteren:
Dits een maent van wisen sinnen.
By deser maent wil ic bekinnen,
Dat die mensche danne sal
130 Sine vruchten inden schuren slepen al,
Soe dat neghenste leven doet vertoghen,
Dat elck mensche dan sal poghen
Goet te winnen ende daer om pinen
Ende leggent op, so dat hem schinen
135 Mach in sijn oude daer naer.
Dan heeft hi LIIII jaer
Gheleeft in desen aertschen dijck.
Daer nae comt een sisoen rijck
Van October, sonder waen.
140 Den wijngaer sietmen sniden gaen
Vanden rysen, men stampt verjuys;
Jeghens den winter doetmen in huus,
Oeck hanctmen menighen harinc;
Turf, hout, ende ander dinck
145 Doetmen in tieghens die coude.
Die winter comt, ende tot sijnre oude
Gaet die mensche ende faelgiert.
Heeft hi hem selven dan soe bestiert,
Dat hi rijc van goede sy,
150 Daer hi mach wel leven bi
Entie oude wederstaen,
Soe heeft hi wijslijc ghedaen;
Heeft hijs niet mit gheenre lere,
Soe en ghecrijcht hijs nymmermere,
155 Noch hi en macher te tyde an comen,
Ten doe datter sterven hem sommen:
El en crijcht hijs in gheen maniere.
LVI jaer ende viere
Heeft hi dan bi rechten ghetale.
160 November, die die elfste pale
Brenghet van des menschen nature,
Cout ist weder ende stuere,
Ende tgaet ten ende waert.
Grijs wort die mensch ende out ghejaert,
165 Cranc, teder van naturen;
Qualic mach hi pijn besuren.
Heeft hi goet, hi macht verteren;
Heeft hijs niet, hi moet ontberen
Ende leven in groter armoede;
170 Vrienden en heeft hi gheen soe goede,
Die hem veel sullen gheven.
LXVI jaer heeft sijn leven
Gheduert, dat is een lanc termijn.
December moet die twaelfste sijn,
175 Die comt int ende vanden jaer.
Coude is dan tweder, entie haer
Vanden mensche worden wit.
Wanneer hi dit sysoen besit,
Soe heeft hi LXXII jaer,
180 Ende oeck soe is hi voerwaer
Out, cout, cranck, teder.
Warme scoen, warme cleder,
Eten ende drincken nae sijn ghenoghen,
Langhe slapen soude hem wel voeghen;
185 Ende hadde hi goet, datmen hem diende,
Ende heeft hijs niet, hi en heeft gheen vriende,
Die hem ter noot sullen bistaen,
Sy en saghen liever, had hi ontfaen
Die doot dan hi langher leeft.
190 Ist dat hi veel goets heeft,
Wouden sijn maghen dat hi storve,
Ende tgoet op hem verworve.
Aldus, alst comt ten ouden tyden,
Weet, dat een sijn maghen beniden,
195 Ende hem langhet nae sijn doot wel zeer.
Dat seg ic ons tot eenre leer.
Hadden wy alle wisen sin,
Wy souden exempel nemen hier in,
Ende stellen daer nae onsen moet,
200 Mar niet te zeer om taerdsche guet;
Want dat is verganclic dinc,
Ende nae ons leven en volcht ons twinc,
El dan ons werken sullen
Ghelonet werden, ghelovets mi,
205 Van Gode, den wy souden dienen;
Onse spel mocht daer bi voersienen
Meer dant an die werlt doet.
Die selve Here die sijn bloet
Gaf om onse salichede,
210 Die brenghe ons ter hemelscher stede,
Ter rechter hant der Triniteit!
Nu spreket Amen, dats wel gheseit.
Status tekst: klasse B (kritisch)
Handschrift/druk: KB Den Haag 128 E 6 (hs. H), waar nodig aangevuld met KB Brussel 15.659-61 (hs. B).
Folia: zie de editie Bisschop & Verwijs.
Editie: Willem van Hildegaersberch: Gedichten. Editie W.Bisschop en E.Verwijs. 's-Gravenhage 1870.
Oorspronkelijk bestand gemaakt door: T. Meder
HTML voor L. Jz. Coster: Marc van Oostendorp
Copyright: T. Meder