Waer staenwe, in ’t paradys, of daer de
starren blaecken?
Wat treck verruckt
myn’ geest om hoog? Myn voeten raken
Geene aerde, d’ aerde ontzinckt den voeten in
’t verschiet.
De goddelycke galm van ’t heiligh bruiloftsliet
Ontknoopt den bant, die ziel en lichaem
hel gebonden.
De ziel, op hemelscheit verslingert, en verslonden,
Gevoelt geen aertscheit, en, verkeert
in zuivre vlam,
Zoeckt d’eerste bron, waeruit zy haeren oirsprong nam.
Ick worde krachtigh na de bron des
heils gedreven,
Die mynen brant alleen kan koelen, laetme gaen.
Uw element is hier, uw liefste spreeckt u aen.
Nu kome ick weder tot my zelve, en by myn zinnen.
Het voeght de Cherubyns en gloênde
Serafinnen
Zoo hoogh te zweven, daer zy, met gebogen knien
Op ’t aenschyn vallende,
de majesteit ontzien
Te naderen, en haer met wieroockschaelen eeren.
Geluckig zynze, die met engelen verkeeren.
De milde bruiloftsdisch vereerde ons hemelspys,
En manne en druif, gegroeit in ’t aerdtsche
paradys,
Die al het ander ooft door
leckerny verdoven:
Maer ’s
engels rede ging al ’t
bruidsbancket te boven.
Hy schoof de nevels van het menschelyck gezicht,
En toonde ons welck een stadt de Godtheit in het licht
Hier boven boude, daer, de balling
uitgesloten,
De redelycke ziel, den lichame ingegoten,
Haer burgerrecht verwacht,
indienze zonder smet
Den allerhooghsten eert, naer d’ingestelde wet.
Gebieme wat u lust, reken het geen juck
Myn lusten onder uw geboôn van
zelf te buigen.
Mijn liefste, ga met Godt.
Geluck, ô bruit, aenstaende moeder
Der eeuwen: heil in
de d’echte staet.
De hemel zy en blyve uw hoeder,
De bruidegom uw toeverlaet.
De roos en leli luicken onder
Uw voeten schooner op. ô Bloem
Der schoonste bloemen, weereltswonder
Van alle schoonheên, die haer’ roem
En vlag voor uwe schoonheit
strycken,
Noch schooner moetge naemaels prycken.
Wat stem genaecktme uit dichte bladeren
En schaduwen? Wie komtme hier
Met zulk een’ gloet van liefde
naderen?
Zoo gy een geest zyt
of een dier,
Ontmom, vertoon u. Laetme kennen
Wie my dus
minnelyck begroet.
Het zy gy zweeft op lucht en pennen,
Of d’aerde treet met uwen voet;
Ontwolck u, dat de zon hier doorschyn.
Of zytge mensch, koom vry te voorschyn.
Ick ben een schepsel, schoone jonge,
Genootschapt
van uw’ bruidegom,
Begaeft met eene menschetonge
En spraecke. Alle anderen staen stom,
Misdeelt van uwe heldre reden.
’k Beken myn kleenheit
onder u
Al zitge hooger, ick beneden
Aen uwe voeten, blyf niet schu:
Misgun geen’ slange u heil te wenschen.
’k Bemin den ommegang der menschen.
Zoo nestlen minzaeme oyevaeren
Rondom u, in geboomte en lucht.
De dolfyn steeckt uit zoute baeren
Het hooft, door een verborge zucht
En heimelycken treck gedreven
Naer menschen, en het vrouwebeelt.
Gy ziet dees vogels om u zweven,
En hoe de dolyfn d’ oevers streelt
En stryckt met zynen staert, en vinnen,
Uit liefde om ’s menschen hart te winnen.
Het zou den wilde eenhoorn lusten
In uwen zuivren maeghdeschoot,
Noch van geen hant gerept, te rusten,
Gaeft gy uw aenschyn
voor hem bloot.
Die snelvoet geeft zich niet gevangen
Dan aen een maeght, en smilt
en schreit,
Als hy u ziet, van groot verlangen,
Om zulck een schoone, hem ontzeit,
Zoo prikkelt min zyn maeghdedriften.
Zyn hooren kan venynen schiften.
Waer toe de dieren dus geprezen?
Op datge niet, dus
byster schuw,
Van menschbeminners, hoeft te vreezen.
Ick zoecke geen genot
by u,
Maer loutre gunst. Gy zyt het waerdigh,
Gezegende overscboone bruit.
Myn maght is kleen, myn hart dienstvaerdigh
Voor u ten
beste. Ick noode u uit.
Op dezen boom, waerin de prys leit
Van alle wetenschap en wysheit.
Zwygh stil, en wacht u my te nooden
Op ooft, dat wetenschap belooft.
Dees appel weirt myn mont verboden,
Dies noodtme op geen’ verboden ooft.
De Godtheit sprack: gy mooght wel eeten
Van alle boomen in den hof:
Maer schuw de kennisvrucht
vermeeten
Te plucken. Schuw dees misdaet, of
Ghy zult de doot onfaelbaer sterven,
En u en al uw zaet bederven.
Is ’t waer? Zou Godt, zoo hoogh gezeten,
Almaghtig, goet, oneindigh wys,
Wel spreecken: gy zult geensins eeten
Al wat’er groeit in ’t paradys?
Wy plucken allerhande vruchten,
En eetenze oock: maer Godt geboodt
Dien boom in ’t middenperck te vlughten,
Gelyck de pest, en baere
doot.
Wat zoume lusten uit
te spatten,
De doot met hant en tant te vatten!
O simple duif, dees wet is strydigh
Met recht en reden. Geef gehoor.
Hoe, toont de Godtheit zich zoo nydigh?
Ick bidde, ô simple, keer uw oor
Zoo schuw niet af van nutte raeden,
En dezen eedlen fenixboom.
De wysheit schuilt in deze bladen.
Men moet een jonge vrou den
toom
Niet korten. Laetze weeligh weiden.
Haer lust en Godt zyn niet gescheiden.
Deze appels kennen geen venynen.
Zy smilten lieflyck
op de tong,
Verheugen ’t hart, als hemelwynen.
Zy houden ’t menschdom eeuwigh jong:
En ’t is nu bruiloft, daer Godts reien,
Uit lust om u te
pryck te zien,
In uwe schoonheit zich vermeien.
Wat wellust zou men
u verbiên!
Wat zou men u zoo naeu bestippen!
Dit ooft verlieft op uwe lippen.
Men magh zich aen geen quaet vergaepen.
’t
Verboôn te smaecken is een smet.
Ay zeghme eerst, die my dus durft nooden,
Waerom is my dien boom verboden?
Waerom is aen dees vrucht te smaecken
De doot gehecht?
Waerom verbiet
De hovenier haer aen te raecken,
Op lyf- en zielstraf schuilt’er
niet
Venynighs, onder schoone verven?
Ay simple duif, betrou
myn woort
Ick zweer het u, gy zult niet sterven.
Gebruick wat oogh en mont bekoort:
En wiltge u op myn eedt betrouwen,
’k Zal d’oirzaeck van ’t verbodt ontvouwen.
Het zoume lusten dit te hooren.
Ontvoume Godts geheimenis.
Verkeerden al dees blaên in ooren
Zy moghten ’t melden:
want het is
Verboden Godts geheim te melden.
’k Zal ’t evenwel op
myn gevaer,
Al zoudtme zelf het leven gelden,
U openbaeren, magh
het maer
By u berusten. Schut myn schade,
En houme buiten ongenade.
De nydigheit wil niet gedoogen
Dees leckre vrucht uw’ mont te
biên,
Op datge niet, uit andre oogen,
Met oogen des verstants zoudt zien,
Haer zelve in wetenschap gelycken,
Veranderen in een Godin,
En Gode in geene wysheit wycken.
Die rycke schatten schuilen in
Deze appels, die ter kennis leiden,
Om goet en quaet van een te scheiden.
Dits d’oirzaeck van het streng verbieden.
Deze appelschel beschaduwt
Godt:
Tast toe, eer ’t iemant koom’ bespieden.
Ick schud den boom, om zulck een lot,
Een Godtheit, in uw’ mont te storten.
Ay zucht niet. Staeck dit droef gezucht.
Wat wiltge uw lust alree verkorten?
Bespiegel deze
hemelvrucht,
Dien gouden appel, milt van sappen,
Hy schenckt u hemelsche eigenschappen.
Och eedie boom, hoe durf ick waegen
Uw ooft te plucken ! Eedle boom,
Gezalight door het appeldraegen,
Hoe klopt myn hart, uit schrick
en schroom?
O blozende appel, ’k zie u schieten
Een’ strael van
gout, en levend root.
Die zonder smet u moght genieten! (*)
’k
Genaecke u bevend. Zou de doot,
Een worm zich in dien boezem bergen?
Hou op, hou op myn lust te tergen.
Waerom myn lust van ooft onthouden?
Wat schaet een beet? Onnoosle
schult,
Een snoeplust wort licht quyt geschouden.
Ick pluck. Gedoogh het
met gedult,
O schepper, zoo ’k myn hart bederve.
De halve misdaet is begaen.
O blozentheit! O schoone verve!
Uw bruigom komt hier aengetreden,
En schynt in zynen geest verruckt.
Wort hy op dit bancket gebeden,
Dien rooden appel, versch gepluckt;
Hoe kan zyn mont de bruit ontzeggen
Dees vrucht te proeven op
haer woort?
Ick helpe uw rede zoo beleggen,
Dat, schoon het ooft hem niet bekoort,
Hy zal, om niet uw gunst te grieven,
U innevolgen, en believen.
Wat hofwet? Deze wet is strydigh tegens reden.
Een die rechtschapen is wort niet zoo licht verbluft
Van ydle vreeze. Ick smaeck
wat kennis in dees spys leit.
Godt vreezen is ’t begin van kennisse en van wysheit. (*)
Wie hem gehoorzaemt, en zich onder zyne wet
Gewillig buight, is vry van zulck een lastersmet.
Ick mercke alreede hoe zich d’engelen dit
belgen.
’k Geloof een engel schudde een appel van dees telgen.
Ick ving dit boombancket in ’t vallen
met myn hant,
Niet als een’ gruwel, maer een heilgenadepant.
Wat laetge traenen langs uw kaecken
nedervloeien?
Wilt gy de lust van uw beluste
bruit besnoeien,
Haer fors bejegenen met eenen wederzin?
Dat ’s zeker noch te vroegh, dat brengt geen vrientschap in,
Dat hebtge oock niet belooft, toen gy my eerst aenschoude,
De huwlyxgodt myn hant in d’uwe vlocht en
troude,
En ’t huwlyck zegende. Ben ick uw vleesch en been,
Zoo draegh u, als een man, en laet ons lotgemeen
Te gader leven. ’k Noode
u op Godts eige gaven.
Zoo zal u kennis trots tot aen de starren draven.
Zoo wortge in wetenschap en wysheit Godt gelyck.
Gebruick uw’ vryen wil, en toon my d’eerste
blyck
Va liefde, in ’t volgen van myn allereerste bede,
Zy lydt geen weigeren. Gevolghzaemheit
baert vrede.
Och och, waer gaetze heene? Och, woutge een
luttel beiden!
Myn liefste, hou noch stant.
Wy zyn alree gescheiden.
Wat houdt ge my? Laet los. Zoo leeft
gevranckenvry
Bemin eene andre, die gy meer bemint dan my.
Gy quaemt al slaepende aen een bedtgenoote,
en vrouwe,
En naemtze zonder liefde, en scheidt nu zonder rouwe.
Wie zonder min vergaert, kan scheiden
zonder smart.
Een andre ribbe leght u nader aen
het hart.
Dat d’opperste u een vrou, naer uwen
zin, bootseere.
Gebeurt dit, als ick ’t wensch, beminze, en houze in eere:
Beliefze meer dan my: of zoo u dat bezwaert,
Blyf liever eenzaem, als voor heene, en ongepaert:
Zoo zultge een vrouwehart niet quetsen, en bedroeven.
Ick hoor de bruilofts reien
Een klaght aenheffen, die den bruiloftsgalm verdooft.
Myn lief, hoe zietge dus bestorven om
uw hooft?
Schep moet, myn lief; gy hoeft te schricken
noch te schroomen.
Ick hebbe alleen dien last
op myne ziel genomen.
Helaes, wat baet een englewacht,
Zoo ’t alziende oogh van boven
Den mensch niet gaslaet naer
zyn maght!
Hoe leght de stamheer van ’t
geslacht
Met al zyn zaet verschoven,
En in der eeuwigheit berooft
Van zulck een heilkroon,
hem belooft!
O feest van weinige uuren!
De hemel zelf gevoelt dien krack.
De staet van dees natuuren
Hadde eeuwigh kunnen duuren.
Maer och, zy droegen zich te zwack
In Gode te behaegen.
O tyt van bitter klaegen!
Had Adam zich aen ’t Engelsdom
Gespiegelt, dat hoovaerdigh,
Terwyl ’t in volle weelde zwom,
Noch hooger dan zyn staetpeil klom,
En, wrytende en quaetaerdigh,
Den milden leenheer trotsen wou,
Hy leefde vry van naberou.
Ten zy nu Godts genade
De hant reicke aen ’t gevallen paer,
Dat, by de slang te raede,
Aen ’t omzien quam te spade;
Wie ruckt het uit zyn jammer, daer
Het leght in schande en schennis!
Hoe dier staet lust naer kennis!
Men magh nochtans naer kennis staen.
Wy hemelgeesten dringen.
Uit kenniszucht al hooger aen,
En volgen Godts verborge baen,
In ons bespiegelingen:
Want in den ronden spiegelkloot.
Der Godtheit leght de weerelt bloot,
Wil d’opperste openbaeren
Aenstaende zaecken, in dien schyn
Als ofze alreeds waren
In wezen, voor het baeren;
Kon Adam dan een helsch venyn
Uit zucht ter kennis trecken?
Dit staet u naeckt ’t ontdecken.
De Godtheit kent zich zelve, en eerst
De kennis is dan heerlyck
En van de schultvleck allerveerst.
De Godtheit, die het al beheerst,
Zal niemant hierom deerlyck
Van zyn gena verstooten: want
Hy heeft den kennisboom geplant:
Maer dieze uit trotsheit zoecken
Door middelen, van hem verboôn,
Dat zyn verkeerde kloecken.
Hoort Adam nu vast vloecken.
Nu spant vorst Lucifer de kroon.
Och Adam, hooge ceder,
Hoe ploftge dus ter neder!
Ingezonden door J.R. van Wijk op: 19 July 2001